PHÁT TRIỂN HỢP TÁC XÃ NÔNG NGHIỆP KIỂU MỚI (Bí thư Tỉnh uỷ Lê Minh Hoan)

📘Cập nhật ngày 28/8/2025. 

1️⃣ Sản xuất trong cơ chế thị trường, song lại không biết nhu cầu thị trường.

2️⃣ Hộ nông dân cần vay vốn, song không đủ điều kiện vay vốn.

3️⃣ Năng suất tăng liên tục, song thu nhập tăng rất chậm

4️⃣ Nông dân phải liên kết với doanh nghiệp, song các doanh nghiệp không thể liên kết trực tiếp với từng hộ nông dân riêng lẻ.

5️⃣ Thị trường đòi hỏi sản phẩm phải có chứng nhận chất lượng và xuất xứ hàng hóa, song các cơ quan quản lý không thể giám sát trực tiếp hàng triệu hộ nông dân riêng lẻ.

6️⃣ Nông dân cần ứng dụng các tiến bộ khoa học – kỹ thuật, song các tổ chức nghiên cứu, dịch vụ khoa học – công nghệ không thể hướng dẫn trực tiếp cho hàng triệu hộ riêng lẻ.

Các hộ nông dân riêng lẻ không thể thực hiện đồng thời 3 chức năng của đơn vị kinh tế trong cơ chế thị trường.

🔸 Nghiên cứu Thị trường

🔸 Quy hoạch Sản xuất theo Nhu cầu Thị trường và Lợi thế của mình

🔸 Tổ chức sản xuất hiệu quả cao; Tổ chức tiêu thụ sản phẩm.

Chừng nào mà nền sản xuất nông nghiệp vẫn chủ yếu dựa trên các hộ riêng lẻ, không liên kết với nhau, thì 10 triệu hộ nông dân vẫn mãi là 10 triệu hộ yếu thế.

Vì thế, các yêu cầu rất hợp lý về sản xuất nông nghiệp, các chính sách về tín dụng, đào tạo, liên kết với doanh nghiệp, các nhà khoa học sẽ rất khó thực thi, sáu mâu thuẫn nói trên vẫn tiếp tục tồn tại.

Bẫy “Quy mô Sản xuất Nhỏ”

➡ Chi phí Sản xuất Cao

➡ Chất lượng Kém Thiếu An toàn vệ sinh thực phẩm

➡ Không đủ sản lượng Lớn, Đồng đều và Ổn định

➡ Nhiều Người Sản xuất dẫn đến Cạnh tranh, Triệt tiêu lẫn nhau

➡ Hội nhập sâu, các Hiệp định Thương mại Tự do

1️⃣ Bản thân chúng ta tự làm khó mình, bản thân chúng ta làm mất thị trường của mình, nếu chúng ta không thay đổi phương thức sản xuất?

2️⃣ Thành lập các Hợp tác xã kiểu mới, theo Luật Hợp tác xã năm 2012 và các Hợp tác xã kiểu mới do chính Nông dân sáng tạo (đã ra đời từ trước năm 2012).

Nguyên nhân: Những quy định không phù hợp

1️⃣ Tổ chức kinh tế – hành chính Nhà nước

2️⃣ Hình thức tham gia: bắt buộc

3️⃣ Lợi ích chia bình quân theo quy định Nhà nước

Theo kinh tế thị trường, những quy định trên được điều chỉnh thành:

1️⃣ Tổ chức kinh tế (tư cách pháp nhân)

2️⃣ Hình thức tham gia: Tự nguyện

3️⃣ Sở hữu, mọi lợi ích đều thuộc về thành viên HTX

1️⃣ Nâng cao nhận thức (của chính quyền, lãnh đạo Hợp tác xã, Nông dân) về vai trò, vị trí và đặc điểm của các Hợp tác xã nông nghiệp trong nền kinh tế thị trường.

2️⃣ Tổ chức lại các Hợp tác xã theo hình thức vừa làm dịch vụ, vừa kinh doanh để có lợi nhuận cho Hợp tác xã và thành viên Hợp tác xã.

3️⃣ Xây dựng các Hợp tác xã có khả năng mở rộng sản xuất và chủ động liên kết với thị trường, liên kết với các doanh nghiệp, liên kết với tư thương.

4️⃣ Bảo vệ được quyền lợi của nông dân, tạo điều kiện cho nền sản xuất hàng hoá lớn, nền nông nghiệp phát triển ổn định gắn với thị trường.

1️⃣ Những việc Hợp tác xã làm có lợi hơn là xã viên tự làm, hoặc những việc xã viên không thể làm được thì Hợp tác xã đảm trách; qua đó, giúp cho việc sản xuất của các hộ xã viên đạt hiệu quả cao hơn.

2️⃣ Bản thân các hộ xã viên vẫn là người sản xuất trực tiếp; sản phẩm cây, con mà họ làm ra thuộc sở hữu của họ, không phải thuộc về sở hữu chung của Hợp tác xã.

3️⃣ Hợp tác xã không phủ định, thay thế kinh tế hộ, mà làm cho kinh tế hộ hiệu quả hơn, có sức cạnh tranh cao hơn, thu nhập của hộ xã viên cao hơn.

1️⃣ Tổ chức Kinh tế có tính Tự chủ (có tư cách pháp nhân)

2️⃣ Tổ chức của Nông dân, do Nông dân chủ động lập ra

3️⃣ Tổ chức do Nông dân điều hành

4️⃣ Tổ chức có mục đích hợp tác, hỗ trợ lẫn nhau

5️⃣ Tổ chức độc lập.

✅ Sở hữu Kép

✅ Thị trường Kép

✅ Hạch toán Kép

1️⃣ Các xã viên sở hữu tư liệu sản xuất của riêng mình để có thể trực tiếp làm ra sản phẩm của mình.

2️⃣ Đồng thời sở hữu một phần vốn của Hợp tác xã để Hợp tác xã thực hiện cung cấp các dịch vụ đầu vào, tiêu thụ sản phẩm.

1️⃣ Thị trường Nội bộ Hợp tác xã: là thị trường các dịch vụ mà Hợp tác xã cung cấp cho xã viên và xã viên phải trả tiền cho các dịch vụ này. Giá các dịch vụ này do Hợp tác xã quyết định, thường là thấp hơn giá thị trường.

2. Thị trường Bên ngoài: là thị trường mà các hộ xã viên bán sản phẩm của mình, phụ thuộc vào tình hình cung cầu và cạnh tranh trên thị trường.

1️⃣ Hạch toán của Hợp tác xã: nhìn chung phải không được lỗ hoặc có lời ít, để Hợp tác xã đủ sức tiếp tục cung

cấp các dịch vụ cho xã viên.

2️⃣ Hạch toán của từng Hộ: phải đạt thu nhập cao, ít nhất là cao hơn các hộ không tham gia Hợp tác xã. Nếu không đạt được kết quả này thì Hợp tác xã không có lý do để tồn tại.

1️⃣ MUA: Mua chung vật tư, nguyên liệu phục vụ nhu cầu sản xuất, sinh hoạt của thành viên Hợp tác xã.

2️⃣ BÁN: Bán chung những sản phẩm do thành viên Hợp tác xã làm ra, nhằm đảm bảo giá thành, đầu ra ổn định.

3️⃣ GIA CÔNG: Tăng thêm giá trị vào sản phẩm trước khi bán như: cắt, rửa, đóng gói, chế biến thực phẩm,…

4️⃣ TÀI CHÍNH: Đảm trách vai trò như ngân hàng: phục vụ nhu cầu tài chính của thành viên Hợp tác xã.

5️⃣ HƯỚNG DẪN: Hỗ trợ về kỹ thuật, kinh doanh, đảm bảo hoạt động sản xuất, kinh doanh ổn định và phát triển.

6️⃣ CƠ SỞ VẬT CHẤT: Cùng đầu tư cơ sở vật chất có giá trị cao nhưng (nhu cầu lớn, như: máy móc, phương tiện vận

tải, bãi tập kết, nhà kho,… phục vụ cho nhu cầu sản xuất và sinh hoạt.

7️⃣ KHÁC: Phúc lợi xã hội, bảo hiểm nông nghiệp, mở doanh nghiệp kinh doanh chung, liên kết – hợp tác với các tổ chức kinh tế, xã hội khác…

Hợp tác xã hoạt động giống như một loại hình doanh nghiệp (vì lợi nhuận), nhưng đồng thời khác với doanh nghiệp (mang lại lợi ích cho thành viên Hợp tác xã).

➡ Cần phân định được sự khác nhau giữa lợi nhuận và lợi ích.

1️⃣ Lợi nhuận: thành viên Hợp tác xã được chia sẻ lợi nhuận (cổ tức) dựa vào kết quả sản xuất kinh doanh và tỉ lệ góp vốn.

2️⃣ Lợi ích: thành viên được hưởng lợi ích khi tham gia vào Hợp tác xã nhờ vào các nguyên tắc:

🔸 Mua chung – mua sỉ: giá vật tư, nguyên liệu đầu vào thấp.

🔸 Bán chung: có đủ khối lượng hàng hoá đủ lớn, chất lượng để đàm phán với doanh nghiệp.

1️⃣ Hoạt động của nhiều Hợp tác xã thường chỉ nhắm đến lợi nhuận, trong khi bản chất hoạt động của Hợp tác xã không chỉ ở lợi nhuận mà chủ yếu là mang lại lợi ích cho xã viên thông qua giảm được giá thành.

2️⃣ Đây là gốc của vấn đề, nhiều Hợp tác xã và cả chính quyền đều ngộ nhận điều này, nên Hợp tác xã đa phần gần giống như một doanh nghiệp của một nhóm người, hơn là của tất cả xã viên bình đẳng với nhau.

3️⃣ Khi đàm phán với doanh nghiệp chỉ hướng đến bán giá cao, trong khi sứ mạng chính của Hợp tác xã là cung cấp nhiều dịch vụ cho xã viên để giúp xã viên giảm chi phí đầu vào, qua đó tăng lợi nhuận, cải thiện thu nhập.

4️⃣ Ban Giám đốc Hợp tác xã không có khả năng đưa ra chiến lược phát triển nên không có khả năng phát triển xã viên, không xây dựng được phương án sản xuất kinh doanh nên không tiếp cận được nguồn vốn tín dụng, không có khả năng tiếp cận thị trường nên không hiểu được quy luật cung cầu, không có khả năng quản trị dòng tiền nên rủi ro rất cao.

Cấp ủy, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị – xã hội, nhất là Hội Nông dân, Hội Làm vườn: còn lúng túng về nguyên tắc “tự chủ, tự nguyện” và sự “hỗ trợ, tác động” của cấp ủy, chính quyền, giữa quyền tự quyết định sản xuất kinh doanh và định hướng của cấp ủy, chính quyền.

1️⃣ Hợp tác xã do cá nhân tự nguyện đóng góp, nên họ là một nhà đầu tư.

2️⃣ Những ý kiến của mỗi cá nhân đều được tôn trọng và thực thi khi nhận được sự đồng thuận của đa số.

3️⃣ Mỗi cá nhân sẽ nỗ lực tham gia, thể hiện trách nhiệm để lợi ích nhận được ngày càng lớn hơn.

4️⃣ Hợp tác xã thuộc sở hữu của các thành viên tham gia, hoạt động chỉ nhằm phục vụ lợi ích của các thành viên đó.

5️⃣ Những hỗ trợ của Hợp tác xã sẽ giúp cho sản xuất nông nghiệp bền vững hơn, chất lượng hơn, điều chỉnh phù hợp với nhu cầu thị trường.

6️⃣ Hợp tác xã còn chăm lo đời sống của các thành viên, giúp cuộc sống địa phương thêm phong phú.